* e-koufalia.gr * Ανεξάρτητη ενημέρωση για το Δήμο Χαλκηδόνος
Με αφορμή την εμποροπανήγυρη των Κουφαλίων που τελείωσε πριν λίγες μέρες αναδημοσιεύουμε από την εφημερίδα «ΕΝΟΤΗΤΑ» άρθρο με τίτλο «Ιστορικά στοιχεία για την πρώτη Εμποροπανήγυρη των Κουφαλίων – Παρασκευή 29 Αυγούστου 1952». Το συγκεκριμένο άρθρο δημοσιεύτηκε στο 1ο φύλλο της εφημερίδας «ΕΝΟΤΗΤΑ» (16Σεπτεμβρίου 2011) και συντάκτης του είναι ο Κώστας Πλαγάκος, ο οποίος ήταν και ο εκδότης της παραπάνω εφημερίδας
Ιστορικά στοιχεία για την πρώτη Εμποροπανήγυρη των Κουφαλίων – (Παρασκευή 29 Αυγούστου 1952)
Η Εμποροπανήγυρις των Κουφαλίων συμπίπτει χρονικά με την εορτή της Αποτομής της κεφαλής του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (29 Αυγούστου) ημέρα κατά την οποία, σύμφωνα με την παράδοση, δεν πρέπει να καταναλώνουμε μαύρο σταφύλι. Αντί να αναφερθούμε στις εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της φετινής εμποροπανηγύρεως, θα είχε περισσότερο ενδιαφέρον να ανατρέξουμε στην γέννησή της, πριν από εξήντα περίπου χρόνια, οπότε και λειτουργούσε ως εμποροπανήγυρις με την πραγματική έννοια του όρου.
Ανατρέχοντας κανείς στα πρακτικά των συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου Κουφαλίων εντοπίζει τις αποφάσεις (120 και 154 του έτους 1 952) για την έναρξη της πρώτης Εμποροπανηγύρεως τον Αύγουστο του 1952 επί Δημαρχίας Παύλου Γεωργιάδη.
Στις παραπάνω αποφάσεις εγκρίθηκαν και ψηφίστηκαν οι πάσης φύσεως πιστώσεις «για τη διαμόρφωση του χώρου της Εμποροπανήγυρης, την κατασκευή παραπηγμάτων προς χρήσιν της ετήσιας εμποροπανήγυρης και την κατασκευή υποστέγων για τον ίδιο σκοπό, από τον εμπειροτέχνη Γκιπατίδη Πασχάλη του Γκέττα, την εις τας εφημερίδας «Φως» και «Μακεδονία» δημοσίευσιν ανακοινώσεως επί τριήμερον περί διενεργείας της ετησίας εμποροπανήγυρης και ζωοπανήγυρης, την κατασκευήν από τον εμπειροτέχνη, κάτοικον Κουφαλίων, Σιδέρην Γκορτσίλαν, μιας στέρνας εκ τσιμέντου εις τον χώρον της ζωοπανήγυρης δια την άρδευσιν των ζώων» κ.α.
Με αφορμή την συμπλήρωση πενήντα χρόνων από την πρώτη Εμποροπανήγυρη των Κουφαλίων, το 2002, η εκπαιδευτικός Παγώνα Σέιΐανίδου — Ζαρογουλίδου, η οποία δεν βρίσκεται πλέον στη ζωή, έγραφε σχετικά:
“Ηταν τότε που στα εγκαίνια της πρώτης εμποροπανήγυρης η μισή οδός της σημερινής Εθνικής Αντίστασης ηλεκτροδοτήθηκε από γεννήτρια της εταιρείας «ΒΕΡΜΙΟΝ» ενώ τα εκθέματα ξεκινούσαν από τη διασταύρωση των οδών Εθνικής Αντίστασης και Αγίου Αθανασίου… Τα πιο σπουδαία προϊόντα που εκτίθονταν ήταν τα είδη προικός και για το σκοπό αυτό νοικιαζόταν μερικά καταστήματα, ένθεν και ένθεν της Εθνικής Αντίστασης. Τα είδη προικός φάνταζαν στα μάτια κυρίως των γυναικών-μανάδων και κοριτσιών της παντρειάς σαν κάτι το πρωτόγνωρο, το ξεχωριστό, καθώς μέχρι τότε οι προίκες των κοριτσιών ήταν τα υπέροχα υφαντά που ύφαιναν στους αργαλειούς οι γυναίκες για να προικίσουν τα κορίτσια τους…
Προχωρώντας, επάνω στα πεζοδρόμια έβλεπες απλωμένα καλάθια, πανέρια, σίτες και κόσκινα που οι γύφτισσες τα διαλαλούσαν με τόση πειστικότητα που στο τέλος οι περισσότεροι αγόραζαν. Και πώς να μην αγοράσουν, αφού τα αντικείμενα αυτά ήταν καθημερινής χρήσης. Τα καλάθια μαζί με τους τρουβάδες για την τοποθέτηση ψωμιού και φαγητών για το χωράφι, για το κουβάλημα των σταφυλιών καθώς κάθε οικογένεια είχε αμπέλι, για τον τρύγο και για διάφορες άλλες δουλειές. Τα πανέρια για το ανάγρεμα του μαλλιού και ένα καθαρό, μόνο για τα μνημόσυνα όπου τοποθετούσαν τις κούρες. Οι σίτες για το κοσκίνισμα του αλευριού, εφ’ όσον όλες οι οικογένειες ζύμωναν.
Και τα κόσκινα για το τρίψιμο του τραχανά, του κόκκινου, του νηστίσιμου τραχανά, που ήταν το κατεξοχήν πρωινό σε κάθε σπιτικό… Τα είδη οικιακής χρήσης είχαν και σε άλλους πάγκους την τιμητική τους. Κατσαρόλες αλουμινίου, εμαγιέ, μπρίκια, κουτάλια, πιρούνια ανοξείδωτα, ταψιά έκαναν τις νοικοκυρές να τα ονειρεύονται και σιγά σιγά με τις οικονομίες που έκαναν αντικαθιστούσαν τις πίλινες κατσαρόλες και τις γανωμένες, τα γανωμένα κουτάλια και πιρούνια με αυτά που αγόραζαν από την εμποροπανήγυρη… Στην εμποροπανήγυρη, όμως, είχε και ο ανδρικός πληθυσμός, τα προϊόντα που τον ενδιέφεραν. Τσάπες, μπέλια, φτιάρια, δικέλια, σβανάδες, και οτιδήποτε ήταν απαραίτητο για τις γεωργικές τους εργασίες ήταν απλωμένα επάνω στα πεζοδρόμια και ύστερα από πολλές διαπραγματεύσεις, τ’ αγόραζαν…
Αντίστοιχη, όμως, επιτυχία με την εμποροπανήγυρη είχε και η ζωοπανήγυρη. Στο πίσω μέρος του κτιρίου στο οποίο σήμερα στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο της πόλης μας γινόταν η ζωοπανήγυρης που είχε εξίσου μεγάλη σημασία για τους κατοίκους αφού στην αυλή κάθε σπιτιού υπήρχε ο σταβλαχερώνας για τα ζώα που οι Κουφαλιώτες τα θεωρούσαν -κι έτσι έπρεπε -αναπόσπαστο συστατικό στοιχείο στην όλη σύνθεση της αγροτικής οικογένειας. Ζώα κάθε λογής, άλογα, αγελάδες, βόδια, γαϊδούρια, κατσίκια, πρόβατα, γουρούνια, δεμένα εκεί καρτερικά περίμεναν με τ’ αφεντικά τους, τους αγοραστές. Κι έβλεπες εκεί τους άντρες να διαπραγματεύονται τις τιμές των ζώων, να τα παινεύουν, κάποιοι να ανοίγουν τα στόματα των αλόγων για να δουν την ηλικία τους και μερικοί να σηκώνουν τα πόδια των βοδιών και των αλόγων για να δουν σε τι κατάσταση βρίσκονταν οι οπλές τους. Οι αγοραπωλησίες γίνονταν απευθείας με χρήματα, κάποτε όμως και με ανταλλαγή ζώων… Ξέρετε όμως ποτέ να γίνεται πανηγύρι χωρίς φαγοπότι και γλέντι; Δεκάδες υπαίθρια ταβερνάκια έψηναν τα σουτζουκάκια και τα λουκάνικα, τα ξακουστά σε όλη τη Μακεδονία.
Και η μυρωδιά ήταν τόσο σκανδαλιστική που δεν μπορούσες να αντισταθείς και να μην καθίσεις να φας ή έστω να πάρεις κάτι στο χέρι. Από τα ταβερνάκια όμως ήταν κάποια που ξεχώριζαν γιατί εκτός από τους νόστιμους μεζέδες τους είχαν και την ορχήστρα τους. Κάποιο μπουζούκι ή ακορντεόν συνόδευε τις τραγουδίστριες που ντυμένες φανταχτερά για την εποχή, με το χαμηλό ντεκολτέ, τα ψηλοτάκουνα παπούτσια, λικνίζονταν στους σκοπούς των τραγουδιών και οι νέοι με τις καλές τους χόρευαν υπό τους ήχους του «φτωχοκάλυβου της Βαλεντίνας» μέχρι τελικής πτώσεως…”
Σήμερα δεν επιβιώνει τίποτε σχεδόν από τον εμπορικό χαρακτήρα της εμποροπανήγυρης, διότι οι οικονομικές περιστάσεις, δηλαδή η ύπαρξη ολόκληρης αγοράς με πολλά καταστήματα και λαϊκής αγοράς κάθε Τρίτη, καλύπτουν αμέσως όλες τις ανάγκες κάθε νοικοκυριού. Η ευημερία, την οποία απολαμβάνουμε εδώ και λίγες δεκαετίες κατέστησε περιττό τον εμπορικό χαρακτήρα της εμποροπανήγυρης. Επειδή η χρήση των ζώων εξαφανίστηκε λόγω του εκσυγχρονισμού της αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής, εξέλιπε και η ζωοπανήγυρις.
Επομένως, πρέπει όλοι να σκεφτούμε, παρατηρώντας και τους ανάλογους επιτυχημένους θεσμούς των άλλων πόλεων, ποιό επιπλέον περιεχόμενο-κατεύθυνση θα ήταν καλό να δοθεί στην εμποροπανήγυρη του Αυγούστου, ώστε να εξασφαλισθεί η ακμαία συνέχειά της για αρκετά ακόμη χρόνια.
