Του Π.Δεληδημούδη:Εμβόλια, μύθοι και πραγματικότητα

Εμβόλια, μύθοι και πραγματικότητα

Πέτρος Αθ. Δεληδημούδης,Στρατιωτικός Ιατρός, Ειδικός Παθολόγος- Υπερτασιολόγος

Επιμελητής Παθολογικής Κλινικής 424 ΓΣΝΕ

Με την έναρξη της χειμερινής περιόδου και λόγω της αυξημένης συχνότητας λοιμώξεων γίνεται επίκαιρο το ερώτημα για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των εμβολίων. Η ανακάλυψη και η συστηματική χρήση των εμβολίων αποτελούν αναμφισβήτητα ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της ιατρικής επιστήμης του 20ου αιώνα. Μεταδοτικά νοσήματα όπως η ευλογιά εκριζώθηκαν, ενώ άλλα σχεδόν εξαφανίστηκαν ή εμφανίζονται σπανιότερα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η διφθερίτιδα, ο κοκκύτης, η ερυθρά, η ανεμευλογιά, η ιλαρά, ο τέτανος.Επίσης μειώθηκε η συχνότητα επιθετικής μορφής λοιμώξεων από πνευμονιόκοκκο και αιμόφιλο και αποφεύγεται η εξάπλωση εποχικών λοιμώξεων όπως η γρίπη.

Παρά τα αποδεδειγμένα οφέλη από τη χρήση των εμβολίων, ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού που ανέρχεται στο 40% εκφράζει προβληματισμό για την ασφάλεια ή την αναγκαιότητα των εμβολίων. Ο προβληματισμός εκδηλώνεται συνήθως ως δισταγμός, αναβολή εμβολιασμών ή επιλεκτικός εμβολιασμός (αποφυγή συγκεκριμένων εμβολίων). Περίπου 2% έχουν πλήρη άρνηση για οποιοδήποτε εμβόλιο.Τα παραπάνω ποσοστά προκύπτουν από έρευνες που έχουν γίνει σε γονείς και αφορούν τον εμβολιασμό των παιδιών τους.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ανησυχίας για την ασφάλεια των εμβολίων είναι το εμβόλιο ΜΜR (παρωτίτιδας – ιλαράς – ερυθράς) το οποίο λανθασμένα θεωρήθηκε ότι προκαλεί αυτισμό. Αιτία για αυτή τη συσχέτιση ήταν κάποιες σποραδικές αναφορές περιπτώσεων αυτισμού μετά το εμβόλιο, ωστόσο αυτό δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ από επίσημες επιδημιολογικές μελέτες. Επίσης υπήρχαν αναφορές για ανάπτυξη του συνδρόμου Guillain Barre λόγω του αντιγριπικού εμβολίου, αλλά διαπιστώθηκε ελάχιστη αύξηση του σχετικού κινδύνου (η νόσηση από γρίπη αυξάνει περισσότερο σε σχέση με το εμβόλιο την πιθανότητα για αυτό το νευρολογικό σύνδρομο).Επίσης το εμβόλιο έναντι της μηνιγγίτιδας είχε συσχετισθεί με το σύνδρομο Guillain Barre, αλλά ποτέ δεν αποδείχθηκε αιτιολογική σχέση. Τέλος η ουσία θιμεροσάλη (thimerosal) που χρησιμοποιείται ως συντηρητικό των εμβολίων θεωρήθηκε ότι προκαλεί αυτισμό. Η ανησυχία αυτή δεν επιβεβαιώθηκε από ανασκόπηση ερευνών σε τουλάχιστον πέντε χώρες.

Ο δισταγμός ή η άρνηση απέναντι στα εμβόλια προκύπτει και για άλλους λόγους. Επιγραμματικά μπορούμε να αναφέρουμε τους σημαντικότερους:

• αντίληψη ότι τα εμβόλια γενικά δεν είναι αποτελεσματικά

• αντίληψη ότι η φυσική ανοσία (να νοσήσει κανείς από το νόσημα) είναι προτιμότερη από την επίκτητη ανοσία (εμβολιασμός)

• αντίληψη ότι ο γονέας ξέρει τι είναι καλύτερο για το παιδί του και έχει δικαίωμα να αποφασίζει για τον εμβολιασμό

• έλλειψη εμπιστοσύνης απέναντι στις υγειονομικές αρχές, στο σύστημα υγείας ή και στις φαρμακευτικές εταιρίες

• θρησκευτικοί ή φιλοσοφικοί λόγοι

Οι μόνες αποδεδειγμένες ανεπιθύμητες ενέργειες των εμβολίων είναι κυρίως τοπικές (ερυθρότητα, πόνος, οίδημα) και ενίοτε συστηματικές όπως πυρετός, συγκοπικό επεισόδιο (λιποθυμικό) ή συστηματική αναφυλακτική (αλλεργική) αντίδραση σε άτομα με αλλεργία σε συστατικά των εμβολίων (κυρίως ιστορικό σοβαρής αλλεργίας στο αβγό).

Ο μη εμβολιασμός έχει ωστόσο σοβαρές επιπτώσεις τόσο για το άτομο όσο και για την κοινωνία. Τα μη εμβολιασμένα άτομα έχουν αυξημένο κίνδυνο να νοσήσουν από μεταδοτικά νοσήματα. Χαρακτηριστικά αυτός ο κίνδυνος είναι 9πλάσιος για την ανεμευλογιά, 35πλασιος για την ιλαρά, 28πλασιος για τον κοκκύτη. Οι ασθένειες αυτές κακώς θεωρούνται αθώες παιδικές ασθένειες διότι πέρα από την ταλαιπωρία που προκαλούν στους ασθενείς, ενίοτε έχουν σοβαρές επιπλοκές όπως πνευμονία, εγκεφαλοπάθεια, μόνιμες αναπηρίες (παράλυση) ή και θάνατο.Το Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων (CDC) υπολόγισε ότι μόνο στην Αμερική για τα παιδιά που γεννήθηκαν μεταξύ 1994-2013 οι εμβολιασμοί απέτρεψαν 322 εκατομμύρια περιστατικά νόσησης, 21 εκατομμύρια νοσηλείες και 732 χιλιάδες θανάτους. Μάλιστα υπολογίστηκε ότι το συνολικό οικονομικό κόστος (άμεσο και έμμεσο) αυτών των νοσημάτων ξεπερνούσε τα 1,3 τρισεκατομμύρια δολλάρια. Ο μη εμβολιασμός έχει επίπτωση και στην κοινωνία με τη μορφή επιδημιών. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν είχαμε σημαντικές επιδημίες με πολλές ανθρώπινες απώλειες όπως αυτή της γρίπης του 1918 με περίπου 50 εκατομμύρια θανάτους. Σε αναπτυσσόμενες χώρες τα χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού έχουν ως αποτέλεσμα υψηλά ποσοστά μεταδιδόμενων
νοσημάτων με σοβαρές επιπλοκές ή και θανάτους. Από το 2014 επανεμφανίστηκαν και σε αναπτυγμένες χώρες, μετά από πολλά χρόνια, περιστατικά κυρίως ιλαράς, γεγονός που συνδέεται με τα αυξανόμενα περιστατικά άρνησης για εμβολιασμό.

Το μήνυμα που οφείλουμε οι γιατροί να μεταδώσουμε είναι ότι τα εμβόλια έχουν τεκμηριωμένη ασφάλεια, προλαμβάνουν πολλά και ενίοτε πολύ σοβαρά νοσήματα, βελτιώνουν επομένως την ποιότητα ζωής, οι όποιες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι συνήθως ακίνδυνες και το όφελος υπερισχύει συντριπτικά έναντι του κόστους.Επομένως θεωρούμε ότι είναι προνόμιο να έχουμε στη διάθεσή μας έναν τόσο απλό και ασφαλή τρόπο προφύλαξης.

Δεληδημούδης Αθ. Πέτρος
Στρατιωτικός Ιατρός
Ειδικός Παθολόγος – Υπερτασιολόγος
Πλάτωνος 81 – Κουφάλια
2391052502 – 6974971516 – pdelidimoudis@gmail.com