* e-koufalia.gr * Ανεξάρτητη ενημέρωση για το Δήμο Χαλκηδόνος
Σ. Αραβία εναντίον Κατάρ: Είναι το φυσικό αέριο, ηλίθιε!
Tου Κώστα Ευθυμίου
Η Σαουδική Αραβία πάντα θεωρούσε το Κατάρ μια χώρα δορυφόρο, με ελάχιστη οικονομική ισχύ και διπλωματικά εξαρτημένη από την ίδια. Ωστόσο, το Κατάρ, αν και δεν έχει πολύ πετρέλαιο, έχει άφθονο φυσικό αέριο. Έτσι, από την έναρξη εκμετάλλευσης του Βόρειου Πεδίου (του μεγαλύτερου και φθηνότερου στην εξόρυξη κοιτάσματος φυσικού αερίου στον πλανήτη) και την εκκίνηση των εξαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ ή LNG) το 1995, το Κατάρ άρχισε να σωρρεύει πλούτο και δύναμη. Εξελίχθηκε στην πρώτη εξαγωγική χώρα LNG, καθώς καλύπτει το 33% των παγκόσμιων εξαγωγών κατέχοντας το 14% των αποδεδειγμένων κοιτασμάτων φυσικού αερίου του πλανήτη και είναι η πιο πλούσια χώρα του κόσμου σε κατα κεφαλήν εισόδημα.
Στη ραγδαία του ανάπτυξη έμεινε ανεπηρέαστο από τη Σ. Αραβία, η οποία ως ηγεμόνας στην παραγωγή πετρελαίου (και συνεπώς στον ΟΠΕΚ) επιβάλλει τις βουλήσεις της στις υπόλοιπες πετρελαιοπαραγωγές χώρες του Κόλπου, αλλά όχι στο Κατάρ. Επιπλέον, με τη δύναμη του πλούτου και την ανεξαρτησία από την ηγεμονική σκιά της Σ. Αραβίας, το Κατάρ ανέπτυξε αυτόφωτη διπλωματία: Στο έδαφός του υπάρχει στρατιωτική βάση των ΗΠΑ, ενώ διατηρεί άριστες σχέσεις με τη Ρωσία και το Ιράν. Η σύγκλιση με το Ιράν ήταν προφανώς προϊόν ανάγκης του Κατάρ για ασφαλή εκμετάλλευση του κοιτάσματος του Βόρειου Πεδίου, το οποίο μοιράζεται μερικώς με το Ιράν, σταθερό εχθρό της Σ. Αραβίας. Επιπλέον, το Κατάρ ενισχύει οικονομικά τους εξεγερθέντες στη Συρία, καθώς διακαής πόθος του εμίρη Αλ-Τάνι ήταν η κατασκευή αγωγού για τη μεταφορά του φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Συρίας, σχέδιο που δεν θα προσυπέγραφε ο φιλορώσος Άσαντ. Τελικά οι Αλ-Τάνι, αν και συνεχίζουν την οικονομική στήριξη στους αντικαθεστωτικούς της Συρίας, «πάγωσαν» το σχέδιο αυτό που συγκρούεται ανοικτά με τα στρατηγικά συμφέροντα της Ρωσίας και επέλεξαν το δρόμο της σύγκλισης με τον Πούτιν. Οι καλές σχέσεις με τη Ρωσία αποδείχθηκαν και με την επένδυση του εμίρη στη ρωσική Rosneft με το ποσό των 2,7 δις δολλαρίων.
Όλα αυτά ενοχλούν τελευταία τη Σ. Αραβία. Λέω τελευταία γιατί το φυσικό αέριο απειλεί πλέον με αξιώσεις το πετρέλαιο, σε αντίθεση με τη σχετική ασημαντότητά του για την περιοχή του Κόλπου 20 χρόνια πριν.
Τάσεις ζήτησης πετρελαίου
Η στάση της Σ. Αραβίας πρέπει να ερμηνευτεί και με βάση τις μεσο-μακροπρόθεσμες τάσεις στην αγορά πετρελαίου. Είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε τα εξής:
Παρά τις προβλέψεις της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας (ΙΕΑ) για αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης πετρελαίου στα 103,5 εκ. βαρέλια μέχρι το 2040, οι χώρες του ΟΠΕΚ – με πρώτη τη Σ. Αραβία – διαισθάνονται ότι είναι πλέον πολύ πιθανή μια σημαντική μείωση της ζήτησης πετρελαίου τις επόμενες δεκαετίες. Η τεχνολογική εξέλιξη που κατατείνει στο ότι κάθε μορφή ενέργειας θα μετατρέπεται σε ηλεκτρική πριν καταναλωθεί (power-to-x), η αναμενόμενη ραγδαία ανάπτυξη των δυνατοτήτων αποθήκευσης ηλεκτρισμού, η μη αναστρέψιμη τάση για μείωση των εκπομπών αερίων στις περισσότερες οικονομίες και η υποκατάσταση του πετρελαίου από φυσικό αέριο και ηλεκτρισμό στις μεταφορές συνδιαμορφώνουν ένα περιβάλλον διαρκώς μειούμενης ζήτησης πετρελαίου. Άλλωστε, μεγάλες πετρελαϊκές εταιρίες ήδη διαβλέπουν ένα μέλλον χωρίς πετρέλαιο, όπως η Statoil που επενδύει αφιδώς στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η Shell που προσδοκά κέρδη στην αυτοκίνηση με υδρογόνο και κατασκευάζει δίκτυο σταθμών ανεφοδιασμού LNG για φορτηγά και πλοία.
Με βάση λοιπόν τις παραπάνω τάσεις στην παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας, η ζήτηση πετρελαίου μπορεί – μετά από μια κορύφωση μέσα στα επόμενα 10 χρόνια – να υποστεί μια τεράστια πτώση μέχρι το 2040. Οι εξελίξεις αυτές θα μπορούσαν να σημάνουν μείωση της ζήτησης κατά περίπου 20 εκ. βαρέλια την ημέρα σε σχέση με τη σημερινή ημερήσια ζήτηση που κυμαίνεται στα 92 εκ. βαρέλια. Το σενάριο ημερήσιας ζήτησης πετρελαίου στα 70+ εκ. βαρέλια το 2040 θα υπολείπεται σχεδόν 30 (!) εκ. βαρέλια από τη σημερινή πρόβλεψη του ΙΕΑ για την ίδια χρονιά (103,5 εκ. βαρέλια).
Η Σ. Αραβία βιώνει ήδη τις συνέπειες αυτής της στροφής στη ζήτηση, καθώς η ηλεκτροπαραγωγή στον Κόλπο στρέφεται δυναμικά προς το φυσικό αέριο, πεδίο ηγεμονίας του Κατάρ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο αγωγός Dolphin που μεταφέρει φυσικό αέριο από το Κατάρ στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και από εκεί στο Ομάν εξαιρείται μέχρι στιγμής από τις κυρώσεις που έχουν επιβάλει τα Εμιράτα στο Κατάρ, καθώς χωρίς αέριο θα υποστούν black-out. Οι χώρες του Κόλπου χρειάζονται φυσικό αέριο που το Κατάρ δεν τους χορηγεί με ανταγωνιστικούς όρους, όπως οι ίδιες επιθυμούν.
Δήλωση Τραμπ
Με βάση όλα τα παραπάνω, οι χώρες του Κόλπου που σέρνονται άμεσα ή έμμεσα πίσω από τη Σ. Αραβία, δέχθηκαν με χαρά τη δημόσια αναφορά του Τραμπ στο Κατάρ ως χρηματοδότη εξτρεμιστών, καθώς έτσι πιστεύουν ότι θα γίνει πιο ευάλωτο στις πιέσεις τους. Ωστόσο, είναι σαφές ότι – αν εξαιρέσει κανείς την ενίσχυση της Χαμάς στην Παλαιστίνη – το Κατάρ ενισχύει τους αντικαθεστωτικούς της Συρίας, όπως και οι ΗΠΑ. Αντίθετα, δεν είναι λίγες οι διεθνείς φωνές που δείχνουν τη Σ. Αραβία ως χρηματοδότη των πλέον επικίνδυνων φονταμενταλιστών του ISIS.
Ωστόσο, με τα σαουδαραβικά 100 δις δολλάρια από τις πρόσφατες παραγγελίες νέων οπλικών συστημάτων να του ζεσταίνουν την τσέπη, ο Τράμπ προσέφερε τη δημόσια δήλωση που ικανοποίησε τον Σαουδάραβα βασιλιά. Μάλλον για να πιέσει το Κατάρ να χαμηλώσει τις τιμές αερίου προς τους γείτονές του, αφού σε καμιά περίπτωση δεν θέλει να χάσει το σύμμαχο Κατάρ, που του παρέχει βάση για τη διοίκηση των αμερικανικών δυνάμεων σε όλο τον Κόλπο…
Τουρκία
Μέσα στο πλάνο και η Τουρκία, η οποία έχει συνάψει από το 2014 συμφωνία με το Κατάρ για ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων της μιας χώρας στο έδαφος της άλλης, αλλά – κυρίως – μακροχρόνια Σύμβαση προμήθειας LNG. Αυτή η σύμβαση υπεγράφη το Δεκέμβριο του 2015, διάστημα που οι σχέσεις Τουρκίας – Ρωσίας ήταν στη χειρότερη καμπή τους λόγω της κατάρριψης του ρωσικού Μινγκ. Η Τουρκία, προσβλέπει στη σταθερή φιλία με το κρατίδιο για την εξασφάλιση εναλλακτικών πηγών τροφοδοσίας της εξαρτημένης από φυσικό αέριο οικονομίας της.
Η Ελλάδα;
Οι σημερινοί κυβερνώντες στην Ελλάδα, εντελώς ανίκανοι να κατανοήσουν το συμφέρον της χώρας, χειροτέρευσαν τις σχέσεις μας με το Κατάρ και τους Αλ-Τάνι, αφού δυστυχώς δεν φρόντισαν να απεγκλωβίσουν τον πρώην εμίρη από τους αετονύχηδες «πωλητές» γης στη Ζάκυνθο και να τον προστατεύσουν από την μειωτική δημόσια έκθεση λόγω μιας τόσο κακόγουστης υπόθεσης. Επιπλέον, ως χώρα φροντίσαμε να αφήσουμε τον Αλ-Τάνι με το στόμα ανοικτό με την ομόθυμη διάθεση όλων των υπηρεσιακών βαθμίδων για «φακελάκι»… Η κυβέρνηση του κ. Τσίπρα όφειλε να βγάλει τον πρώην εμίρη από τη δύσκολη θέση, προτείνοντάς του άλλες, επικερδείς και για το Ελληνικό δημόσιο, επενδύσεις. Αντίθετα, τον άφησε να αποσύρει πλήρως το ενδιαφέρον του από κάθε είδους επένδυση στη χώρα μας.
Ωστόσο, η Ελλάδα πρέπει να εμβαθύνει τις σχέσεις της με το Κατάρ για τους ακόλουθους προφανείς λόγους:
-Είμαστε η πρώτη Ευρωπαϊκή χώρα που συναντούν τα πλοία που μεταφέρουν υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), όταν εισέρχονται στη Μεσόγειο από τη διώρυγα του Σουέζ.
-Έχουμε μια εγκατάσταση επαναεριοποίησης που υπο-λειτουργεί στη Ρεβυθούσα.
-Είναι δεδομένη η συνεχής αύξηση της ζήτησης σε LNG λόγω και της αναγκαστικής στροφής των θαλάσσιων μεταφορών σε πλοία που καίνε LNG. Αυτά τα πλοία χρειάζονται σταθμούς για να ανεφοδιάζονται με LNG και η ΕΕ ήδη απαιτεί από τις χώρες να διαμορφώσουν τέτοιους θαλάσσιους σταθμούς ανεφοδιασμού. Η Ελλάδα με τη Ρεβυθούσα, αλλά και άλλους κινητούς ή σταθερούς σταθμούς LNG και με πλοία ανεφοδιασμού (bunkering) πρέπει λόγω γεωγραφικής θέσης να παίξει σημαντικό ρόλο σε αυτή την αγορά.
-Η προσέγγιση με το Κατάρ – όπως και με κάθε δυνητικό προμηθευτή – δίνει δυνατότητες καλύτερης επαναδιαπραγμάτευσης των όρων προμήθειας αερίου με τους σημερινούς προμηθευτές (Gazprom, Sonatrach).
-Το Κατάρ αποτελεί βασικό παγκόσμιο επενδυτή και η Ελλάδα αναζητά εναγωνίως άμεσες ξένες επενδύσεις για να εξέλθει από την κρίση.
Το παιχνίδι λοιπόν δεν είναι πολεμικό και προφανώς δεν είναι σχετικό με τη χρηματοδότηση εξτρεμιστών, παρά το γεγονός ότι αυτή παρουσιάζεται ως αιτία για την τρέχουσα διπλωματική κρίση. Το παιχνίδι είναι ενεργειακό, με επίκεντρο το φυσικό αέριο του Κατάρ και την ενεργειακή ηγενομία της περιοχής και ευρύτερα του πλανήτη μέσα από τον έλεγχο των οδεύσεων.
– Ο Κώστας Ευθυμίου είναι μέλος της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για τη σύνταξη του Κυβερνητικού Προγράμματος της Νέας Δημοκρατίας για την Ενέργεια. Νομικός ειδικευμένος στην οργάνωση & λειτουργία αγορών ενέργειας και επιχειρηματίας ΑΠΕ. Ζει στη Θεσσαλονίκη.
